Przedsiębiorcy dążący do terminowej realizacji własnych zobowiązań chętnie korzystają z usług firm faktoringowych. Faktoring zabezpiecza przedsiębiorcę przed chwilowymi utratami płynności finansowej, a w dłuższej perspektywie – również przed niewypłacalnością. Z drugiej strony niektóre instytucje prawa podatkowego mogą na tę płynność oddziaływać negatywnie. Jedną z takich instytucji jest mechanizm podzielonej płatności, który nie tylko doprowadza do sytuacji, w której przedsiębiorca nie może skorzystać z części środków w bieżącej działalności, ale również modyfikuje model korzystania przez niego z faktoringu. W artykule opisujemy zmiany, jakim podlega faktoring pod wpływem wskazanego mechanizmu.
Mianem faktoringu określa się sytuację, w której podmiot świadczący usługi faktoringowe (faktor) zobowiązuje się w umowie cywilnoprawnej do wykupienia za określoną kwotę wierzytelności przedsiębiorcy (faktoranta). Przedmiotem faktoringu są zazwyczaj krajowe lub międzynarodowe wierzytelności niewymagalne, czyli takie, co do których nie zaktualizował się jeszcze obowiązek zapłaty spoczywający na dłużniku. Niekiedy jednak w praktyce biznesowej wykorzystuje się tzw. faktoring wymagalnościowy. W przypadku jego zastosowania faktorant otrzymuje od faktora kwotę należną z wierzytelności dopiero po jej uregulowaniu przez dłużnika. Na ogół firma świadcząca usługi faktoringu pobiera wynagrodzenie w formie prowizji od danej transakcji. Czytaj też: Faktoring: definicja.
Split payment, określany również jako mechanizm podzielonej płatności, jest jednym z wymogów prawa podatkowego, której istotą jest rozdzielenie płatności za towar lub usługę na dwa rachunki. Wartość netto trafia na główny rachunek przedsiębiorcy (sprzedawcy lub usługodawcy), zaś kwota podatku VAT zostaje umieszczona na prowadzonym przez niego specjalnym rachunku VAT. W wyniku zastosowania mechanizmu podzielonej płatności następuje „zamrożenie” pieniędzy trafiających na rachunek VAT – przedsiębiorca nie może wykorzystać ich w bieżącej działalności, np. do uregulowania zobowiązań, jakie spoczywają na nim w stosunku do innych podmiotów.
Mechanizm podzielonej płatności VAT obowiązuje od 1 lipca 2018 r. Jego stosowanie było dobrowolne do końca października 2019 r. Od 1 listopada 2019 r. stosowanie podzielonej płatności jest obowiązkowe, jeśli spełnione zostają łącznie następujące warunki:
Przedsiębiorca dokonuje zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności w złotych polskich przy użyciu komunikatu przelewu udostępnionego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. Podatnik wskazuje w nim:
Jeżeli faktura powinna być rozliczona za pomocą mechanizmu podzielonej płatności, sprzedawca lub usługodawca powinien umieścić na niej zapis o jego zastosowaniu – wystarczy, że faktura zawierać będzie wyrażenie mechanizm podzielonej płatności. Jeśli podatnik nie dopełni wskazanego obowiązku, może zostać obciążony dodatkowym zobowiązaniem podatkowym w wysokości 30% kwoty podatku wynikającej z faktury lub sankcją karno-skarbową za wadliwe fakturowanie.
Należy pamiętać, że obowiązek wykorzystania mechanizmu podzielonej płatności, który spoczywa na nabywcy, nie zostaje uchylony w sytuacji, gdy faktura nie zawiera zapisu o jego zastosowaniu. Jeżeli nabywca nie zastosuje się do obowiązku rozliczenia faktury za pomocą mechanizmu podzielonej płatności, jego również dotyczyć mogą negatywne konsekwencje: dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wynikającej z faktury lub sankcja karno-skarbowa.
Scharakteryzujmy teraz relację split paymant–faktoring. Jak głosi przepis art. 108a ust. 5 ustawy o podatku VAT, w przypadku, gdy płatność zostanie dokonana w sposób określony w ust. 2 na rzecz podatnika innego niż wskazany na fakturze, o której mowa w ust. 3 pkt 3, podatnik, na rzecz którego dokonano tej płatności, odpowiada solidarnie wraz z dostawcą tych towarów lub usługodawcą za nierozliczony przez dostawcę towarów lub usługodawcę podatek wynikający z tej dostawy towarów lub tego świadczenia usług do wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT. Innymi słowy, w przypadku faktoringu nabywca (dłużnik) przelewa pieniądze na rachunek faktora (firmy kupującej wierzytelność), czyli innego podatnika niż ten wskazany na fakturze (faktura dotyczy faktoranta, czyli sprzedawcy). W takiej sytuacji faktor odpowiada solidarnie wraz z faktorantem za nierozliczony przez faktoranta podatek VAT.
Z uwagi na powyższe jeżeli nabywca zapłaci należność z zastosowaniem za pomocą mechanizmu podzielonej płatności, faktor (firma) powinien przelać kwotę podatku (z zastosowaniem split payment) na rachunek VAT faktoranta (sprzedawcy). W tym kontekście wyróżnić można dwie sytuacje:
Cele zastosowania omawianych w artykule instytucji prawnych – faktoringu i mechanizmu podwójnej płatności – są różne. Pierwsza z nich służy zabezpieczeniu płynności finansowej przedsiębiorcy, druga została wprowadzona do polskiego prawa jako mechanizm mający ochronić Skarb Państwa przed oszustwami podatkowymi. Z perspektywy podmiotów będących stronami umowy faktoringowej istotny jest fakt, że split payment modyfikuje zakres obowiązków podatkowych, jakie na tych podmiotach spoczywają.
