Problematyka faktoringu jest niezwykle złożona, obejmuje szereg szczegółowych zagadnień, które rodzą wiele pytań i wątpliwości klientów. Dzieje się tak ze względu na fakt, że sposób określenia stosunku prawnego przez strony umowy faktoringowej jest do pewnego stopnia dowolny. To strony kontraktu decydują, jaką postać nadadzą usłudze finansowania czyli, innymi słowy, jakiego typu faktoring wybiorą. W dzisiejszym wpisie zastanowimy się, co to znaczy, że faktoring dłużny, zwany również odwróconym, może stać się źródłem długu u przedsiębiorcy.
Mianem faktoringu określamy stosunek prawny łączący przynajmniej dwa podmioty: faktora i faktoranta. Pierwszym z nich jest firma zajmująca się nabyciem wierzytelności przysługujących przedsiębiorcy w stosunku do pewnych dłużników. Drugim jest właśnie ów przedsiębiorca – podmiot, który zamierza zbyć swoje wierzytelności i tym samym uzyskać wynikającą z nich należność, zanim upłynie termin płatności wyznaczony dłużnikowi.
Faktoring jest instrumentem, który zabezpiecza sytuację finansową przedsiębiorcy (wierzyciela), ograniczając ryzyko niewypłacalności kontrahenta (dłużnika). Innymi słowy, przedsiębiorca nie musi obawiać się, że jego partner biznesowy nie wywiąże się ze zobowiązania, ponieważ to firma faktoringowa przejmuje, w modelowej sytuacji (ściślej: w przypadku faktoringu pełnego), odpowiedzialność za uzyskanie od niego należności. Dlatego nie powinno dziwić, że faktoring jest bardzo często wykorzystywany przez podmioty, które stosują odroczony termin płatności, czyli tzw. kredyt kupiecki.
Gdy mówimy o faktoringu, mamy na myśli wiele różnych typów usług. Faktoring nie ksijest umową nazwaną, czyli wskazaną w prawie i tym samym związany z nim stosunek prawny może zostać określony w dowolny sposób (z pewnymi ograniczeniami), zgodnie z zasadą swobody zawierania umów. Jednym z typów faktoringu jest tzw. faktoring dłużny (odwrotny). W odróżnieniu od innych rodzajów faktoringu służy on ochronie interesów nabywcy pewnych produktów czy usług, nie zaś, jak w sytuacji modelowej, interesów sprzedającego. Ujmując rzecz ściślej, faktoring dłużny polega na tym, że firma faktoringowa opłaca zobowiązania przedsiębiorcy, które obciążają go z uwagi na zakupione od kontrahenta dobra. Nabywca jest w takiej sytuacji odpowiedzialny za zwrot środków, które „pożyczył” od firmy faktoringowej.
Aby móc odpowiedzieć na zadane we wstępie pytanie, musimy najpierw krótko scharakteryzować pojęcie długu. Przez dług rozumiemy obowiązek spełnienia określonego świadczenia, np. zapłaty sumy pieniężnej, który wynika z jakiegoś stosunku prawnego (jego podstawą może być np. umowa). Podmiot, na którym spoczywa ten obowiązek, nazywamy dłużnikiem, z kolei podmiot uprawniony do uzyskania świadczenia – wierzycielem. Dodajmy jeszcze, że dług, którego termin świadczenia minął, określa się jako wymagalny w odróżnieniu od długu niewymagalnego – w jego przypadku dłużnik ma jeszcze czas na spełnienie świadczenia.
Spróbujmy teraz odpowiedzieć na pytanie, czy faktoring to dług. Zauważmy, że dług stanowi w zasadzie nieodłączny element usług faktoringowych. W przypadku przedstawionego wyżej modelowego ujęcia faktoringu spoczywa on na przedsiębiorcy w stosunku do firmy faktoringowej z tytułu finansowania i obejmuje płatność za wykonanie usługi. Może on przybrać np. postać abonamentu. Innymi słowy, przedsiębiorca ma obowiązek zapłacić za usługę i w tym zakresie jest dłużnikiem firmy faktoringowej (nie rozstrzygamy tutaj kwestii, czy dług powstaje w przypadku wynagrodzenia w formie prowizji).
Nie znaczy to jednak, że przedsiębiorca jest zawsze odpowiedzialny za spłatę dłużnika, jeśli nie dokona on płatności na rzecz firmy faktoringowej, która nabyła wierzytelność. Będzie tak w przypadku tzw. faktoringu z regresem. Przy faktoringu pełnym (bez regresu) przedsiębiorca – klient firmy faktoringowej – nie stanie się dłużnikiem, nawet wówczas gdy pierwotny dłużnik nie wywiąże się ze zobowiązania. Na pytanie, czy faktoring pełny to dług w analizowanym sensie, należy zatem udzielić odpowiedzi przeczącej. Dług może w tym przypadku obejmować wyłącznie wynagrodzenie za usługę finansowania.
Może cię zainteresować również: Faktoring a split payment. | Księgowanie faktoringu
Nieco inaczej rzecz ma się, gdy przedsiębiorca korzysta z faktoringu dłużnego. W ramach stosunku łączącego go z firmą faktoringową ma on bowiem nie tylko obowiązek zapłaty wynagrodzenia za usługę, ale również obowiązek zwrotu środków, które uzyskał od firmy na zakup potrzebnych dóbr. Można powiedzieć, że jego dług składa się z dwóch elementów: wynagrodzenia i „pożyczonej” należności albo, mówiąc prościej, że kwota, którą ma obowiązek zwrócić, zostaje powiększona o wynagrodzenie przysługujące firmie faktoringowej.
Przez faktoring należy rozumieć odpłatną usługę finansowania faktur przedsiębiorcy. Korzystając z niej, podmiot gospodarczy ogranicza ryzyko niewypłacalności kontrahenta. Jednym z typów faktoringu jest tzw. faktoring dłużny (odwrotny). Jest on stosowany przez nabywców, nie zaś sprzedających (jak w przypadku innych usług faktoringowych ). W przypadku faktoringu odwrotnego przedsiębiorca staje się dłużnikiem firmy faktoringowej – jest on zobowiązany do zwrotu otrzymanych środków oraz wypłatę umówionego wynagrodzenia za usługę. W przypadku faktoringu, który zabezpiecza sprzedającego, rzecz wygląda inaczej. Często dług obejmuje wyłącznie samo wynagrodzenie (faktoring pełny). Jeśli jednak mamy do czynienia z faktoringiem z regresem, przedsiębiorca – klient firmy faktoringowej – ma obowiązek wypłacenia należności w razie zwłoki pierwotnego dłużnika i w tym sensie również jego należy uznać za dłużnika.