Utrzymanie płynności finansowej, rozumianej jako zdolność do spłaty wierzycieli, jest jednym z najważniejszych zadań każdego przedsiębiorcy. Faktoring należy w tym kontekście uznać za narzędzie ułatwiające jego realizację. Nie powinno zatem dziwić, że uczestnicy rynku dążący do zabezpieczenia swojej sytuacji rynkowej, chętnie po niego sięgają. Wprowadzona w 2019 roku biała lista podatników VAT znacząco wpłynęła na funkcjonowanie faktoringu, zwłaszcza jego odmiany określanej zwykle jako faktoring cichy. W niniejszym wpisie omawiamy zależność występującą między faktoringiem a białą listą podatników VAT. Odpowiadamy również na pytanie, jakie rozwiązanie ma do dyspozycji przedsiębiorca, który nie chce ujawniać transakcji faktoringowej przed dłużnikiem.
Zacznijmy od krótkiej charakterystyki białej listy podatników VAT. Jest to rejestr prowadzony przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który zawiera na bieżąco aktualizowane informacje o statusie podatników VAT oraz dane związane z funkcjonowaniem ich przedsiębiorstw, w tym m.in.:
Posługując się białą listą, przedsiębiorca może uzyskać wiedzę o tym, czy kontrahent jest czynnym podatnikiem VAT, dlaczego odmówiono mu rejestracji bądź wykreślono z rejestru, a także potwierdzić numer rachunku, na który powinien uiścić należność za nabyte towary czy usługi.
Co ważne z perspektywy omawianych zagadnień, od 1 stycznia 2020 roku przedsiębiorcy są obowiązani dokonywać płatności, które przewyższają kwotę 15 tys. zł, na rachunki ujawnione w białej liście podatników VAT. Co to oznacza w praktyce? Jeśli przedsiębiorca przeleje należność na inny rachunek (np. ten wskazany na fakturze), naraża się na sankcje w postaci:
Aby zabezpieczyć się przed sankcją, należy w ciągu siedmiu dni od przelewu na niewłaściwy rachunek bankowy, poinformować o operacji naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika, który dokonał płatności.
Faktoring: definicja. Faktoring jest stosunkiem prawnym łączącym faktora, instytucję finansującą faktury, i faktoranta, czyli przedsiębiorcę, który zbywa na jego rzecz wynikające z nich wierzytelności. W ramach faktoringu dochodzi zwykle do cesji wierzytelności: faktor staje się nowym wierzycielem kontrahenta, z którym przedsiębiorca dokonał wcześniej transakcji. Dzięki omawianemu rozwiązaniu przedsiębiorca uzyskuje należności związane ze swoją działalnością szybciej – jeszcze zanim dłużnik (kontrahent) wywiąże się ze zobowiązania. W konsekwencji nie musi obawiać się, że utraci płynność finansową, a w jego otoczeniu biznesowym dojdzie do zatorów płatniczych.
Czytaj także: Faktoring bez regresu / z regresem
Wyróżnić można wiele typów faktoringu. Ich zróżnicowanie wynika z zasady swobody umów, którą ustanowił polski prawodawca – strony stosunku prawnego mogą w dużym stopniu określić jego treść samodzielnie, zgodnie ze swoimi preferencjami. Na potrzeby artykułu ważne jest, aby wyróżnić dwa rodzaje faktoringu: faktoring jawny oraz cichy (niejawny).
W przypadku pierwszego z nich dłużnik jest informowany o przeniesieniu wierzytelności, którego dokonuje faktorant (przedsiębiorca) na rzecz faktora (instytucji finansującej). Charakterystyczne dla drugiego jest natomiast to, że kontrahent (dłużnik) nie zostaje poinformowany przez żadną ze stron umowy faktoringowej o dokonanej operacji. Warto w tym kontekście pamiętać o tym, że jeśli kontrakt zawarty między dłużnikiem a wierzycielem przewiduje zakaz cesji, przedsiębiorca, dokonawszy cesji na rzecz instytucji finansującej, naraża się na odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471. Kodeksu cywilnego).
Powiedzieliśmy we wstępie, że wprowadzenie białej listy wpłynęło na sposób funkcjonowania faktoringu. W przypadku faktoringu jawnego wpływ ten jest niewielki. Dłużnik powinien sprawdzić w białej liście numer rachunku wierzyciela przed dokonaniem płatności. Jeśli jego kontrahent przelał wierzytelność na rzecz firmy faktoringowej, powinien on zapłacić kwotę na jej (firmy) rachunek. O tym, że firma faktoringowa jest nowym wierzycielem, dłużnik został w takim przypadku poinformowany – na tym bowiem polega faktoring jawny.
Biała lista wpływa przede wszystkim na faktoring niejawny. Nietrudno zauważyć, że skoro dłużnik musi sprawdzić numer rachunku wierzyciela przed płatnością, z pewnością pozyska informacje o tym, że jego kontrahent skorzystał z usługi faktoringu – w wykazie ujawniona zostanie bowiem zmiana wierzyciela. Innymi słowy, sprawdzając białą listę, dłużnik dowie się, że powinien dokonać płatności na inny niż wskazany w fakturze numer rachunek tj. numer przypisany do innego podmiotu niż jego pierwotny wierzyciel. W konsekwencji usługa faktoringu niejawnego okazuje się bezużyteczna – dłużnik, wbrew intencjom stron umowy faktoringowej, dowie się o cesji.
W jaki sposób ominąć wskazaną wyżej konsekwencję zależności między białą listą a faktoringiem niejawnym? Firmy faktoringowe i ich klienci mają do dyspozycji przynajmniej jedno rozwiązanie.
Faktorant (przedsiębiorca) może udzielić faktorowi (firmie finansującej) pełnomocnictwa do korzystania ze swojego rachunku bankowego. Pełnomocnictwo może w szczególności obejmować jedynie subkonto, utworzone specjalnie na potrzeby usługi faktoringowej. Wówczas nie dochodzi do cesji wierzytelności – dłużnik płaci wierzycielowi, a firma faktoringowa ściąga następnie uzyskane w ten sposób środki (ma bowiem pełnomocnictwo do korzystania z rachunku).
Warto przeczytać: Faktoring księgowanie
Biała lista jest rejestrem, w którym ujawniane są informacje o podatnikach VAT. W przypadku transakcji powyżej 15 tys. zł podmiot dokonujący płatności powinien sprawdzić przed jej dokonaniem numer rachunku bankowego kontrahenta w rejestrze. W niektórych przypadkach może on różnić się od numeru wskazanego na fakturze. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia np. w przypadku faktoringu, czyli usługi polegającej na wykupie wierzytelności przedsiębiorcy przez firmę faktoringową.
Jaka jest zależność między białą listą a faktoringiem? Wprowadzenie rejestru wpłynęło w znaczącym stopniu na funkcjonowanie faktoringu niejawnego, w przypadku którego dłużnik nie zostaje poinformowany o przeniesieniu wierzytelności. Aby zachować użyteczność usługi, strony mogą nadać jej postać umowy, w której przedsiębiorca udziela firmie finansującej pełnomocnictwa do rachunku bankowego.